SEE 2081(2025) | Compulsory Social Studies Question Paper Solution | Madhesh Province

प्रश्न नं २. सङ्घीयताले स्थानीय विकासमा सघाउ पुन्ऱ्याउँछ भन्ने दृष्टिकोणको पक्षमा तपाईंको विचार एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: सङ्घीयताले स्थानीय विकासमा सघाउँछ किनभने यसले स्थानीय आवश्यकता अनुसार योजना बनाउन सजिलो बनाउँछ।

प्रश्न नं ३. नेपालमा भ्रष्टाचार विरुद्ध काम गर्ने एक संवैधानिक निकायको नाम लेख्नुहोस् ।

उत्तर: अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग।

प्रश्न नं ४. घरेलु हिंसा रोक्न उपयुक्त हुने एक सन्देशमूलक प्लेकार्ड तयार पार्नुहोस् ।

उत्तर: घरेलु हिंसा बन्द गरौं, शान्ति र सम्मान कायम गरौं।"

प्रश्न नं ५. नेपालमा संविधानसभाको दोस्रो निर्वाचन कहिले भएको थियो ? विक्रम सम्वत्‌मा पूरा मिति लेख्नुहोस् ।

उत्तर: वि.सं. २०७० मङ्सिर ४ गते।

प्रश्न नं ६. दोस्रो विश्वयुद्धले नकारात्मक प्रभाव मात्र पारेन यसपछि केही सकारात्मक प्रभाव पनि देखिए । सो युद्धपछि देखिएको कुनै एक सकारात्मक प्रभाव लेख्नुहोस् ।

उत्तर: दोस्रो विश्वयुद्धपछि संयुक्त राष्ट्र सङ्घको स्थापना भयो, जसले विश्व शान्तिलाई प्रोत्साहन गर्‍यो।

प्रश्न नं ७. बैङ्क खाताका दुई फाइदा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: बैङ्क खाताले पैसा सुरक्षित राख्छ र ब्याज पनि कमाउन सकिन्छ।

प्रश्न नं ८. मानौं तपाईं जीवन बिमा गर्दै हुनुहुन्छ, जीवन विमा गर्दा तपाईंले के कुरामा ध्यान दिनुपर्ला ? एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: जीवन बिमा गर्दा कम्पनीको विश्वसनीयता र नियम-शर्तमा ध्यान दिनुपर्छ।

प्रश्न नं ९. पञ्चशीलको सिद्धान्तको कुनै एक महत्त्व लेख्नुहोस् ।

उत्तर: पञ्चशीलको सिद्धान्तले देशहरूबीच शान्तिपूर्ण सहअस्तित्व कायम गर्न मद्दत गर्छ।

प्रश्न नं १०. सूचना प्रविधिको दुरुपयोग गर्दा भोग्नुपर्ने समस्या एक वाक्यमा लेख्नुहोस् ।

उत्तर: सूचना प्रविधिको दुरुपयोगले गोपनीयता भङ्ग र ठगीको समस्या निम्त्याउँछ।

प्रश्न नं ११. आफ्नो परिवारको जीवन गुणस्तरीय बनाउका लागि तपाईंले गर्न सक्ने कुनै एक रचनात्मक कार्य लेख्नुहोस् ।

उत्तर: स्परिवारको जीवन गुणस्तरीय बनाउन घरमा सानो बगैँचा बनाउन सकिन्छ।

प्रश्न नं १३. दिगो विकासका सम्बन्धमा नेपाल सरकारद्वारा भएका प्रयासलाई चार बुँदामा उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपाल सरकारले दिगो विकासका लागि विभिन्न प्रयास गरेको छ, जसले वातावरण, अर्थतन्त्र र समाजको सन्तुलन राख्ने लक्ष्य राख्छ। यी प्रयासले देशको भविष्य सुरक्षित गर्न र जनताको जीवनस्तर सुधार्न मद्दत गर्छ। यहाँ चार मुख्य प्रयासलाई बुँदामा राखिएको छ।

पहिलो, सरकारले वन संरक्षणमा जोड दिएको छ। सामुदायिक वन कार्यक्रममार्फत गाउँलेहरूले जंगल जोगाउँछन् र हरियाली बढाउँछन्। यसले प्राकृतिक स्रोतको दिगो प्रयोग हुन्छ र जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न सहयोग पुग्छ। दोस्रो, गरिबी घटाउन रोजगारीका अवसर सिर्जना गरिएको छ। सीपमूलक तालिम र स्वरोजगारका योजनाले मानिसलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ। यसले आर्थिक विकासलाई दिगो बनाउन मद्दत गर्छ।

तेस्रो, नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी बढाइएको छ। जलविद्युत् र सौर्य ऊर्जा परियोजनाले स्वच्छ ऊर्जा उत्पादन गर्छ, जसले कोइला र दाउराको प्रयोग घटाउँछ। यसले वातावरण जोगाउँदै ऊर्जाको दिगो आपूर्ति सुनिश्चित गर्छ। चौथो, शिक्षा र स्वास्थ्यमा सुधारका नीति लागू गरिएको छ। सबै बालबालिकालाई निःशुल्क शिक्षा र आधारभूत स्वास्थ्य सेवा दिने प्रयासले जनताको जीवनस्तर उकास्छ। शिक्षित र स्वस्थ समाजले दिगो विकासको आधार तयार गर्छ।

यी प्रयासले नेपालले प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण, आर्थिक वृद्धि र सामाजिक सुधारमा ध्यान दिएको देखिन्छ। तर, चुनौती पनि छन्, जस्तै बजेटको कमी र योजनाको पूर्ण कार्यान्वयन नहुनु। तैपनि, यी कदमले नेपाललाई दिगो भविष्यतर्फ लैजान सक्छ। सरकारले स्थानीय स्तरमा जनसहभागिता बढाएर यी प्रयासलाई अझ प्रभावकारी बनाउनुपर्छ। दिगो विकास सबैको सहकार्यबाट मात्र सम्भव छ।

प्रश्न नं १४. 'हाम्रो अमूर्त सम्पदाः हाम्रो सामाजिक सांस्कृतिक पहिचानका स्रोत' शीर्षकमा एक वक्तृताको नमुना तयार पार्नुहोस् ।

उत्तर: "आदरणीय गुरुजन, सम्माननीय अतिथिहरू र मेरा प्यारा साथीहरू,
नेनमस्कार! आज म 'हाम्रो अमूर्त सम्पदा: हाम्रो सामाजिक सांस्कृतिक पहिचानका स्रोत' विषयमा बोल्न गइरहेको छु। हाम्रो अमूर्त सम्पदा भनेको हाम्रा चाडपर्व, लोकगीत, नृत्य, कथा र परम्परा हुन्, जुन हामीले हातले छुन सक्दैनौँ तर मनले महसुस गर्छौं। यिनै कुराले हामीलाई नेपाली बनाउँछन् र हाम्रो पहिचान दिन्छन्।

जस्तै, दशैँमा टीका लगाउँदा परिवारको माया र एकता झल्किन्छ। भाइटीकाले दाजुभाइ-दिदीबहिनीको सम्बन्धलाई जोड्छ। हाम्रा लोकगीत र बाजाहरूले पुर्खाको इतिहास र भावना बोकेका छन्। यी सम्पदाले हामीलाई एकअर्कासँग जोडेर राख्छन् र विश्वसामु हाम्रो संस्कृति चिनाउँछन्। तर, आज आधुनिकीकरण र पश्चिमी प्रभावले यी हराउँदै छन्। टेलिभिजन र मोबाइलले हाम्रा कथा र गीत बिर्साइरहेका छन्।

हामीले यो सम्पदा जोगाउनुपर्छ। स्कूलमा सिकाउने, घरमा अभ्यास गर्ने र सामाजिक सञ्जालमा प्रचार गर्नुपर्छ। यो हाम्रो धरोहर हो, हाम्रो गर्व हो। यदि यिनी हराए भने हाम्रो पहिचान पनि हराउँछ। त्यसैले, साथीहरू, हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ र भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ। अन्त्यमा, हाम्रो अमूर्त सम्पदालाई माया गरौँ र जोगाऔँ
धन्यवाद!".

प्रश्न नं १५. संविधान दिवसलाई 'राष्ट्रिय दिवस' का रूपमा मनाइनुका कुनै चार कारण लेख्नुहोस् ।

उत्तर: संविधान दिवसलाई 'राष्ट्रिय दिवस' का रूपमा मनाइनुका चार कारणहरू निम्न छन्:
१. राष्ट्रिय पहिचानको प्रतीक: संविधानले देशको स्वतन्त्रता, एकता र सार्वभौमसत्ता दर्शाउँछ, जसले हामीलाई नेपाली भएको गर्व महसुस गराउँछ।
२. नागरिक अधिकारको ग्यारेन्टी: यो दिनले संविधानले दिएको नागरिकका हक-अधिकार र कर्तव्यको सम्झना गराउँछ, जुन हरेक नेपालीको जीवनसँग जोडिएको छ।
३. लोकतन्त्रको उत्सव: संविधानले लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको आधार तयार गर्छ, र यो दिवसले जनताको शासनमा विश्वास राख्ने भावनालाई बलियो बनाउँछ।
४. ऐतिहासिक महत्त्व: नेपालमा संविधानसभाबाट संविधान जारी भएको दिन (वि.सं. २०७२ असोज ३) को सम्झनामा यो मनाइन्छ, जुन देशको इतिहासमा ठूलो उपलब्धि हो।

यी कारणले संविधान दिवसलाई राष्ट्रिय दिवस बनाएर सबै नेपालीले एकताबद्ध भएर मनाउँछन्।

प्रश्न नं १६. नेपालमा विद्यमान अन्धविश्वाससम्बन्धी समस्याहरूको समाधानका लागि केकस्ना उपाय अवलम्बन गर्नुपर्दा आफ्‌ना धारणा चार बुँदामा प्रस्तुत गर्नुहोस ।

उत्तर: नेपालमा अन्धविश्वासका समस्याहरू जस्तै बोक्सीको आरोप, झारफुक र छाउपडी अझै छन्। यी समस्याले मानिसको जीवन कष्टकर बनाउँछ र समाजको विकासमा बाधा पुर्‍याउँछ। यस्ता समस्याको समाधानका लागि मैले चारवटा उपाय सुझाउन चाहन्छु।

पहिलो, शिक्षाको विस्तार गर्नुपर्छ। स्कूल र गाउँ-गाउँमा पढाइले मानिसलाई अन्धविश्वासको सत्य बुझाउँछ। जब मानिस शिक्षित हुन्छन्, उनीहरूले झारफुकभन्दा डाक्टर र बोक्सीको आरोपभन्दा कानुनमा भरोसा गर्छन्। दोस्रो, जनचेतना फैलाउनुपर्छ। रेडियो, टेलिभिजन र गाउँमा सभा गरेर अन्धविश्वासको नराम्रो असरबारे जानकारी दिनुपर्छ। उदाहरणका लागि, छाउपडीले स्वास्थ्य बिगार्छ भन्ने बुझाउनुपर्छ।

तेस्रो, कडा कानुन लागू गर्नुपर्छ। बोक्सीको आरोप लगाउने वा छाउपडी जस्ता कुरीति गर्नेलाई सजायको व्यवस्था भएमा मानिस डराउँछन् र यस्तो काम घट्छ। सरकारले यो नियम कडाइका साथ पालना गराउनुपर्छ। चौथो, धार्मिक र सामाजिक अगुवाहरूलाई सहभागी गराउनुपर्छ। गाउँका पुजारी, गुरु वा नेताले अन्धविश्वास हटाउन सन्देश दिए भने मानिसले सजिलै मान्छन्, किनभने उनीहरूमाथि धेरैको विश्वास हुन्छ।

यी उपायले अन्धविश्वास कम गर्न सकिन्छ। शिक्षा र चेतनाले मानिसको सोच बदल्छ भने कानुन र अगुवाहरूले समाजलाई सही बाटो देखाउँछन्। तर, यो काम गर्न सरकार, समुदाय र हरेक व्यक्तिको सहयोग चाहिन्छ। अन्धविश्वास हटेपछि मात्र हाम्रो समाज स्वस्थ र समृद्ध बन्छ। यो परिवर्तन रातारात हुँदैन, तर निरन्तर प्रयासले सफलता पक्का हुन्छ। हामी सबैले यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ।

प्रश्न नं १७ निर्वाचन प्रक्रियामा निर्वाचन आयोगको काम, कर्तव्य र अधिकार चार बँदामा उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: निर्वाचन प्रक्रियामा निर्वाचन आयोगको काम, कर्तव्य र अधिकारलाई चार बुँदामा यसरी उल्लेख गर्न सकिन्छ:

१. निर्वाचन सञ्चालन र व्यवस्थापन: निर्वाचन आयोगले स्थानीय, प्रदेश र सङ्घीय तहका निर्वाचनहरू स्वच्छ र निष्पक्ष रूपमा आयोजना गर्छ, जस्तै मतदानको मिति तोक्ने र मतगणना गर्ने।
२. मतदाता नामावली तयार पार्ने: यो आयोगको कर्तव्य हो कि सबै योग्य नागरिकको मतदाता सूची बनोस् र कसैको मतदान अधिकार नखोसियोस्।
३. निर्वाचन नियम पालना गराउने: आयोगले उम्मेदवार र दलहरूलाई निर्वाचन आचारसंहिता पालना गराउँछ र उल्लङ्घन भएमा कारबाही गर्ने अधिकार राख्छ।
४. निष्पक्षता र पारदर्शिता कायम गर्ने: आयोगले कुनै पक्षपात नगरी निर्वाचन प्रक्रिया पारदर्शी बनाउँछ र जनताको विश्वास जित्ने जिम्मेवारी लिन्छ।
यी काम, कर्तव्य र अधिकारले निर्वाचन आयोगले लोकतन्त्रको आधार बलियो बनाउँछ।

प्रश्न नं १८. नेपालमा प्राकृक्तिक विपत्वाट हुने क्षति न्यूनीकरण गर्न अपनाउनुपर्ने कुनै चारओटा उपाय लेख्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालमा प्राकृतिक विपत्तिबाट हुने क्षति न्यूनीकरण गर्न अपनाउनुपर्ने चार उपायहरू निम्न छन्:

पूर्वसूचना प्रणाली विकास गर्ने: बाढी, पहिरो वा भूकम्पको जानकारी पहिल्यै दिने प्रविधि जडान गर्नुपर्छ, जसले मानिसलाई सुरक्षित ठाउँमा जान समय मिल्छ।
भौतिक संरचना बलियो बनाउने: घर, स्कूल र पुलहरू भूकम्प र बाढी थेग्ने गरी बनाउनुपर्छ, जसले क्षति कम हुन्छ।
वन संरक्षण र वृक्षरोपण गर्ने: जंगल जोगाउने र धेरै रूख रोप्ने कामले पहिरो र बाढीको जोखिम घटाउँछ, किनभने रूखले माटो समात्छ।
जनचेतना र तालिम दिने: गाउँ-गाउँमा विपत्तिको समयमा के गर्ने भनेर सिकाउने र उद्धार तालिम दिनुपर्छ, जसले मानिस आफैँ तयार हुन्छन्।
यी उपायले प्राकृतिक विपत्तिको असर कम गर्न सकिन्छ।

प्रश्न नं १९. पञ्चशीलको सिद्धान्तका आधारमा नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तार गर्न परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पठाउने एक इमेल (Email) को नमुना तयार पार्नुहोस् ।

उत्तर: यहाँ पञ्चशीलको सिद्धान्तका आधारमा नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तार गर्न परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पठाउने एउटा सरल इमेलको नमुना प्रस्तुत गरिएको छ:

विषय: पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध विस्तारको प्रस्ताव

माननीय परराष्ट्र मन्त्रीज्यू,

नमस्ते! म [तपाईंको नाम], एक जिम्मेवार नागरिकको हैसियतले नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई पञ्चशीलको सिद्धान्तमा आधारित बनाउन सुझाव पठाउँदै छु। पञ्चशीलले शान्ति, सम्मान र सहकार्यको कुरा गर्छ, जुन हाम्रो देशको लागि उपयुक्त छ।

हामीले छिमेकी देशहरू भारत र चीनसँग सम्बन्ध बलियो बनाउन यो सिद्धान्त प्रयोग गर्न सक्छौँ। पहिलो, हामीले एकअर्काको सार्वभौमसत्ताको सम्मान गर्नुपर्छ। यसले सीमा विवाद वा हस्तक्षेपको समस्या घटाउँछ। दोस्रो, कुनै पनि देशविरुद्ध आक्रमण नगर्ने नीति अपनाउनुपर्छ, जसले शान्तिको सन्देश दिन्छ। तेस्रो, अरूको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप नगरी व्यापार र संस्कृतिमा सहयोग बढाउनुपर्छ। उदाहरणका लागि, भारतसँग बुद्ध सर्किट र चीनसँग सगरमाथा पर्यटनमा साझेदारी गर्न सकिन्छ। चौथो, सबै देशसँग समान व्यवहार गरेर लाभ लिनुपर्छ, जस्तै साना देशहरूसँग पनि व्यापार विस्तार गर्ने।

यसका लागि मन्त्रालयले संयुक्त राष्ट्र सङ्घको मञ्चमा पञ्चशीलको कुरा उठाउन सक्छ। अन्य देशसँग शान्ति सम्झौता र सांस्कृतिक कार्यक्रम गर्न पनि प्रस्ताव राख्न सकिन्छ। यसले नेपालको शान्तिप्रिय छवि बलियो हुन्छ र आर्थिक फाइदा पनि हुन्छ। मलाई विश्वास छ, यो नीतिले हामीलाई विश्वमा सम्मानित बनाउँछ। कृपया यो सुझावलाई विचार गर्नुहोला। थप छलफलका लागि म उपलब्ध छु।

धन्यवाद,
[तपाईंको नाम]
[तपाईंको सम्पर्क नम्बर]
[तपाईंको इमेल ठेगाना]

प्रश्न नं २०. वि.सं. २०५८ देखि वि.सं. २०७८ सम्मको दुई दशकको अवधिमा नेपालको जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दै गएको देखिन्छ। यसरी जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्‌दा पर्ने प्रभावहरू उल्लेख गर्नुहोस् ।

उत्तर: नेपालको जनसङ्ख्या वृद्धिदर वि.सं. २०५८ देखि वि.सं. २०७८ सम्मको दुई दशकमा घट्दै गएको छ। यो परिवर्तनले देशमा विभिन्न प्रभावहरू पार्छ, जुन सकारात्मक र नकारात्मक दुवै हुन सक्छन्। यहाँ यस्ता प्रभावहरूको बारेमा सरल भाषामा चर्चा गरिएको छ।

पहिलो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा स्रोतसाधनमाथिको दबाब कम हुन्छ। जस्तै, खाद्यान्न, पानी, बिजुली र जमिनको प्रयोगमा कमी आउँछ। यसले वातावरण संरक्षणमा पनि सहयोग गर्छ किनभने जंगल फँडानी र प्रदूषण कम हुन्छ। साथै, सरकारले शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारी जस्ता आधारभूत सुविधाहरू जनतासम्म पुर्‍याउन सजिलो हुन्छ किनकि जनसङ्ख्या कम बढ्दा यी क्षेत्रमा लगानी गर्न भार कम पर्छ।

दोस्रो, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्दा परिवारको आकार पनि सानो हुन्छ। यसले अभिभावकलाई आफ्ना छोराछोरीको हेरचाह, पढाइ र स्वास्थ्यमा बढी ध्यान दिन सजिलो हुन्छ। जसले गर्दा बालबालिकाको जीवनस्तर सुध्रिन्छ र भविष्यमा उनीहरूले राम्रो अवसर पाउन सक्छन्।

तर, यसका केही नकारात्मक प्रभाव पनि छन्। जनसङ्ख्या वृद्धिदर धेरै घट्दा युवा जनशक्ति कम हुन सक्छ। नेपालजस्तो देशमा, जहाँ धेरै युवा विदेश काम गर्न जान्छन्, यो अवस्थाले श्रमशक्तिको अभाव निम्त्याउन सक्छ। उद्योग, कृषि र निर्माण क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसको कमीले आर्थिक विकासमा बाधा पुग्न सक्छ। साथै, बुढ्यौली जनसङ्ख्या बढ्दा सरकारले पेन्सन र स्वास्थ्य सेवामा बढी खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ, जुन आर्थिक बोझ बन्न सक्छ।

अन्तमा, जनसङ्ख्या वृद्धिदर घट्नुले समाजमा सन्तुलन ल्याउन मद्दत गर्छ, तर यसलाई व्यवस्थापन गर्न नीति र योजना बनाउन जरुरी छ। शिक्षा र जागरुकताले मानिसलाई सानो र स्वस्थ परिवारको महत्त्व बुझाउन सकिन्छ। यसो गर्दा नेपालले यो परिवर्तनबाट फाइदा लिन सक्छ र चुनौतीहरूलाई पनि समाधान गर्न सक्छ।

प्रश्न नं २२. उपयुक्त सङ्केत प्रयोग गरी भर्नुहोस् अन्नपूर्ण हिमाल, पाथीभरा मन्दिर, मधेस प्रदेश, महाकाली नदी.

उत्तर: